1. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ ΣΤΗΝ ΚΟΜΟΤΟΝΗ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗΣ
Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή (Βερολίνο, 13 Σεπτεμβρίου 1873 – Μόναχο, 2 Φεβρουαρίου 1950) ήταν Έλληνας μαθηματικός , που διακρίθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο Καραθεοδωρή ήταν γνωστός εκτός Ελλάδας ωςKonstantin Carathéodory και συχνά αναφέρεται ως Καραθεοδωρής. Το επιστημονικό έργο του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή επεκτείνεται σε πολλούς τομείς των Μαθηματικών, της Φυσικής και της Αρχαιολογίας. Είχε σημαντικότατη συνεισφορά ιδιαίτερα στους τομείς της πραγματικής ανάλυσης, συναρτησιακής ανάλυσης και θεωρίας μέτρου και ολοκλήρωσης. Τα περισσότερα έργα του τα έγραψε στα γερμανικά.
Τα πρώτα επιστημονικά βήματα
Στο Βερολίνο ο Καραθεοδωρή είχε την τύχη να παρακολουθήσει μαθήματα από μεγάλους μαθηματικούς όπως ο Χέρμαν Σβαρτς (Herman Schwarz), ο Γκέοργκ Φρομπένιους (Georg Frobenius), ο Έρχαρντ Σμιτ (Erhard Schmidt) και ο Λάζαρος Φουξ (Lazarus Fuchs). Ο Σμιτ το φθινόπωρο του 1901 έφυγε για το πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και παρακίνησε τον Καραθεοδωρή να αποφασίσει να εγκατασταθεί κι εκείνος εκεί. Έτσι το 1902, ο Καραθεοδωρή μεταγράφηκε στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν για να κάνει διδακτορική διατριβή υπό την επίβλεψη του Χέρμαν Μινκόβσκι (Hermann Minkowski).
Το Γκέτινγκεν εκείνη την εποχή είχε θεωρηθεί σαν το μεγαλύτερο κέντρο των Μαθηματικών και δύο διάσημοι καθηγητές, ο Νταβίντ Χίλμπερτ (David Hilbert) και ο Φέλιξ Κλάιν (Felix Klein), δίδασκαν εκεί. Αυτοί οι δύο σπουδαίοι μαθηματικοί επέδρασαν πολύ στη ζωή και στη σταδιοδρομία του ως μαθηματικού. Ο Καραθεοδωρή αναγορεύτηκε διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν το 1904 και αμέσως μετά ζήτησε να εργαστεί στην Ελλάδα. Οι αρμόδιοι όμως του απάντησαν ότι είχε ελπίδες να διοριστεί μόνο σαν δάσκαλος σε σχολεία της επαρχίας. Τότε γύρισε στη Γερμανία, όπου τον επόμενο χρόνο (Μάρτιος 1905) αναγορεύτηκε υφηγητής των Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν. Στο ίδιο πανεπιστήμιο δίδαξε μέχρι το 1908. Την ίδια χρονιά νυμφεύθηκε την τότε 24χρονη Ευφροσύνη, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Στέφανο και τη Δέσποινα.
Η επιστημονική αναγνώριση
Από το 1909 έως το 1920 δίδαξε Μαθηματικά σε διάφορα γερμανικά ακαδημαϊκά ιδρύματα: Αννόβερο, Μπρέσλαου (Βρότσλαβ στη σημερινή Πολωνία), Γκέτινγκεν και Βερολίνο. Η φήμη του ως μαθηματικού τον έφερε σε φιλική και επαγγελματική επαφή με άλλους μεγάλους ομολόγους της εποχής του όπως ο Μαξ Πλανκ (Max Planck), ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο Σβαρτς, ο Φρομπένιους, ο Σμιτ, ο Ντάβιντ Χίλμπερτ, ο Κλάιν, κ.ά.
Ιδιαίτερη ήταν η σχέση που συνέδεε τον Καραθεοδωρή με τον Άλμπερτ Αϊνστάιν. Οι δύο άνδρες γνωρίσθηκαν το 1915 διατήρησαν μια επιστημονική σχέση, στηριγμένη στην αλληλοεκτίμηση και σεβασμό. Τότε άρχισε και το ενδιαφέρον του Καραθεοδωρή για τη Θεωρία της Σχετικότητας.
Το 1911, μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ο Καραθεοδωρή συμμετείχε στην επιτροπή επιλογής καθηγητών για το Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το 1913 έγινε καθηγητής της Α΄ έδρας της μαθηματικής επιστήμης του Πανεπιστημίου του Γκεντινγκεν, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι το 1918. Το 1920, πάλι με πρόσκληση του Βενιζέλου, ανέλαβε να οργανώσει το Ιωνικό Πανεπιστήμιο στη Σμύρνη.
Στη Σμύρνη ο Καραθεοδωρή έμεινε μέχρι την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου τον Αύγουστο του 1922. Όταν οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη, ο 49χρονος Καραθεοδωρή κατόρθωσε να διασώσει τη βιβλιοθήκη και πολλά από τα εργαστηριακά όργανα του Ιωνικού Πανεπιστημίου και να τα μεταφέρει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Η δωρεά Καραθεοδωρή βρίσκεται μέχρι τις μέρες μας στο Μουσείο Φυσικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1922 διορίστηκε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1923 διορίσθηκε καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Μάλλον απογοητευμένος από τη μίζερη κατάσταση των ελληνικών πανεπιστημίων, εγκατέλειψε την Ελλάδα το 1924, για να αναλάβει καθηγητική θέση στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, που εκείνο τον καιρό ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Γερμανίας και δίδασκαν σ' αυτό κορυφαία ονόματα. Το Νοέμβριο του 1926, έγινε μέλος στη νεοϊδρυθείσα Ακαδημία Αθηνών για την τάξη των Θετικών Επιστημών. Το 1928, ανταποκρινόμενος σε πρόσκληση από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και την Αμερικανική Μαθηματική Εταιρεία, επισκέφθηκε τις ΗΠΑ μαζί με τη γυναίκα του για έναν σχεδόν χρόνο, για να δώσει διαλέξεις σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια, ανάμεσά στα οποία το Πανεπιστήμιο Πρίνστον, το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν και άλλα.
Το 1930, πάλι μετά από πρόσκληση του Ελευθέριου Βενιζέλου, ανέλαβε καθήκοντα κυβερνητικού επιτρόπου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για να βοηθήσει στην αναδιοργάνωση του πρώτου και στην οργάνωση του (νεοσύστατου) δεύτερου.
Ασχολήθηκε με τον Λογισμό των Μεταβολών και η διδακτορική διατριβή του (Γκέτινγκεν, 1904) φέρει τον τίτλο «Περί των ασυνεχών λύσεων στον Λογισμό των Μεταβολών». Στη συνέχεια, καταπιάστηκε με όλους σχεδόν του κλάδους των Μαθηματικών: θεωρία πραγματικών συναρτήσεων, θεωρία μιγαδικών συναρτήσεων, διαφορικές εξισώσεις, θεωρία συνόλων και διαφορική γεωμετρία, σύμμορφες απεικονίσεις κ.ά.
Το επιστημονικό του έργο
Η συμβολή του στη Θεωρητική Φυσική ήταν ουσιαστική στη μαθηματική θεμελίωση τομέων της Φυσικής όπως η Θερμοδυναμική, η γεωμετρική οπτική, η μηχανική και η σχετικότητα. Οι μαθηματικές του αποδείξεις χαρακτηρίζονται από «κομψότητα και απλότητα», αλλά και αυστηρότητα που δίνει απόλυτη ασφάλεια στα συμπεράσματα που προκύπτουν. Με τη συμβολή του στον Λογισμό των Μεταβολών βοήθησε στην ανάπτυξη της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας προκαλώντας τον θαυμασμό του ίδιου του Αϊνστάιν: «Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε ακόμα και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε έναν ευγνώμονα και ευσυνείδητο ακροατή. Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου, θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα χέρια. Πίσω από αυτό υπάρχει κρυμμένο κάτι που είναι αντάξιο του ιδρώτα των καλυτέρων.» — Επιστολή του Αϊνστάιν προς τον Καραθεοδωρή, 1916 . Το 1909 δημοσίευσε μία εργασία με τίτλο «Έρευνα επί των βάσεων της Θερμοδυναμικής» στο περιοδικόMathematische Annalen. Η εργασία αυτή έγινε ευρέως γνωστή στους κύκλους των φυσικών μόνο το 1921 από ένα σχετικό άρθρο του Μαξ Μπορν (Max Born) στο περιοδικό Physikalische Zeitschrift. Στην εργασία του 1909 περιέχεται και η περίφημη Αρχή Καραθεοδωρή «σε κάθε κατάσταση θερμοδυναμικής ισορροπίας ενός συστήματος υπάρχουν μερικές απείρως γειτονικές καταστάσεις ισορροπίας στις οποίες δεν μπορούμε να φτάσουμε με αδιαβατικές μεταβολές». Με απλά αξιώματα και υποθέσεις, ο Καραθεοδωρή κατόρθωσε να φτάσει στον ορισμό θεμελιωδών θερμοδυναμικών μεγεθών όπως της εντροπίας, χωρίς καμία αναφορά σε θερμοδυναμικούς κύκλους κ.λπ. Υπήρξε μέλος των ακαδημιών Βερολίνου , Γκέτινγκεν , Μονάχου , Κολωνίας , Αθηνών και Ρώμης.
(πηγή : Βικιπαίδεια)
ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΑΘΕΟΔΩΡΗ
Το μουσείο ιδρύθηκε από το Σύνδεσμο φίλων του Καραθεοδωρή που συστάθηκε με πρωτοβουλία του μαθηματικού και συγγραφέα Αθανασίου Λιπορδέζη το 2005. Στεγάζεται στην πόλη της Κομοτηνής και πρόκειται να βρει νέα στέγη σε νέο υπερσύγχρονο κτίριο που διέθεσε ο Δήμος Κομοτηνής. Μέλη του συλλόγου αυτού μεταξύ άλλων είναι η διεθνούς φήμης Ελληνίδα τραγουδίστρια Νανά Μούσχουρη , ο αρεοπαγίτης Γεώργιος Ροντόπουλος , ο πολιτειολόγος Κωνσταντίνος Ζουράρις , ο Νίκος Λυγερός , ο ιστορικός Σαράντος Καργάκος , ο καθηγητής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Στράτος Καρτσακλής , η καθηγήτρια του Α.Π.Θ και μελετήτρια του Καραθεοδωρή Σοφία Καλπαζίδου κ.α.Το μουσείο φιλοξενεί τα αρχεία, το έργο, τα προσωπικά του αντικείμενα και τις οικογενειακές φωτογραφίες του μεγάλου επιστήμονα. Φωτίζει ως φάρος γνώσης και ξαναζωντανεύει την πένα του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή.
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΑΘΕΩΔΟΡΗ
Η συμβολή του στη Θεωρητική Φυσική ήταν ουσιαστική στη μαθηματική θεμελίωση τομέων της Φυσικής όπως η Θερμοδυναμική, η γεωμετρική οπτική, η μηχανική και η σχετικότητα. Οι μαθηματικές του αποδείξεις χαρακτηρίζονται από «κομψότητα και απλότητα», αλλά και αυστηρότητα που δίνει απόλυτη ασφάλεια στα συμπεράσματα που προκύπτουν. Με τη συμβολή του στον Λογισμό των Μεταβολών βοήθησε στην ανάπτυξη της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας προκαλώντας τον θαυμασμό του ίδιου του Αϊνστάιν: «Αν θέλετε να μπείτε στον κόπο να μου εξηγήσετε ακόμα και τους κανονικούς μετασχηματισμούς θα βρείτε έναν ευγνώμονα και ευσυνείδητο ακροατή. Αν όμως λύσετε και το πρόβλημα των κλειστών γραμμών του χρόνου, θα σταθώ μπροστά σας με σταυρωμένα χέρια. Πίσω από αυτό υπάρχει κρυμμένο κάτι που είναι αντάξιο του ιδρώτα των καλυτέρων.» — Επιστολή του Αϊνστάιν προς τον Καραθεοδωρή, 1916 . Το 1909 δημοσίευσε μία εργασία με τίτλο «Έρευνα επί των βάσεων της Θερμοδυναμικής» στο περιοδικόMathematische Annalen. Η εργασία αυτή έγινε ευρέως γνωστή στους κύκλους των φυσικών μόνο το 1921 από ένα σχετικό άρθρο του Μαξ Μπορν (Max Born) στο περιοδικό Physikalische Zeitschrift. Στην εργασία του 1909 περιέχεται και η περίφημη Αρχή Καραθεοδωρή «σε κάθε κατάσταση θερμοδυναμικής ισορροπίας ενός συστήματος υπάρχουν μερικές απείρως γειτονικές καταστάσεις ισορροπίας στις οποίες δεν μπορούμε να φτάσουμε με αδιαβατικές μεταβολές». Με απλά αξιώματα και υποθέσεις, ο Καραθεοδωρή κατόρθωσε να φτάσει στον ορισμό θεμελιωδών θερμοδυναμικών μεγεθών όπως της εντροπίας, χωρίς καμία αναφορά σε θερμοδυναμικούς κύκλους κ.λπ. Υπήρξε μέλος των ακαδημιών Βερολίνου , Γκέτινγκεν , Μονάχου , Κολωνίας , Αθηνών και Ρώμης.
Στα πλαίσια της 4ήμερης εκπαιδευτικής εκδρομής στην Ξάνθη - Κομοτηνή - Αλεξανδρούπολη επισκεφτήκαμε το Μουσείο Καραθεοδωρή στην Κομοτηνή στις 6 Μαΐου 2018. Το σχολείο μας εγγράφηκε ως μέλος του Συνδέσμου φίλων του Καραθεοδωρή και αποφασίσαμε να έχουμε μια αγαστή συνεργασία με το Σύλλογο και το Μουσείο για διάφορες μελλοντικές κοινές δράσεις και εκδηλώσεις.Οι μαθητές ξεναγήθηκαν στο χώρο και άκουσαν από τον ίδιο τον κ. Λιπορδέζη βασικά βιογραφικά στοιχεία του Κωνσταντίνου Καραθεοδωρή που είναι ο μεγαλύτερος και σύγχρονος Έλληνας μαθηματικός μετά από τους μαθηματικούς της αρχαιότητας. Ενδιαφέρον επέδειξαν οι μαθητές στις επιστολές που αντάλλαξε ο Κραθεοδωρής με τον Αϊνστάιν. Επίσης στα βιβλία του , στα χειρόγραφά του και στα θεωρήματα που έχουν το όνομα του. Τις παρακάτω φωτογραφίες από το υλικό του μουσείου τράβηξαν οι ίδιοι οι μαθητές κατά την ξενάγησή τους.
2. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΕΥΟΥΣΑ ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ Κ. ΚΟΤΣΑΝΑ
To ιστορικό πλαίσιο της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας
Στα ελληνιστικά χρόνια με πρωτεργάτες τον Αρχιμήδη ,τον Ήρωνα , τον Ιππία , τον Πτωλεμαίο κ.α η γεωμετρία χάνει τον θεωρητικό προσανατολισμό της και τον στατικό χαρακτήρα της.Μπαίνει για πρώτη φορά η κίνηση στη γεωμετρία. Σημεία που κινούνται , ευθείες που γλιστρούν και μετατοπίζονται, σχήματα που στρέφονται κ.α. Επίσης χρησιμοποιείται η γεωμετρία σε μηχανικές κατασκευές και έχουμε ένα τεχνολογικό θαύμα εκείνη την εποχή. Κατασκευάζεται η πρώτη ατμομηχανή από τον Ηρωνα , οι πολιορκητικές μηχανές από τον Αρχιμήδη , αστρολάβος από τον Πτολεμαίο κ.α. Η συμβολή της γεωμετρίας με τη νέα οπτική της είναι αξιόλογη. Ο Ήρωνας ο Αλεξανδρεύς φημίζεται για τη κατασκευή ποικίλων μηχανών.Είναι η εποχή των ελληνιστικών μαθηματικών που παρατηρείται μια στροφή στην σύνδεση της γεωμετρίας με τημηχανική. Απομακρυνόμαστε από τον θεωρητικόπροσανατολισμό των μαθηματικών ιδεών όπως τις θεωρούσε ο Πλάτων. Ο Ήρων στα έργα του (Μηχανικά , Αυτόματα , Περί διόπτρας , Βελοποιικά , Πνευματικά) περιγράφει μηχανές για διάφορους σκοπούς : ανύψωση βαρών , μεγένθυνση τρισδιάστατων αντικειμένων , κόψιμο χοντρών ξύλων, στήριξη στέγης ,δημιουργία κουκλοθέατρου, σβήσιμο φωτιάς με υδραντλία , παραγωγή μουσικής. Ο κρυφός μηχανισμός κουκλοθέατρου κατασκευάζεται βάσει της στερεομετρίας.
Το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας του κ. Κοτσανά στο Κατάκολο Ηλείας.
Ο κ. Κώστας Κοτσανάς είναι ένας μηχανικός που έχει δημιουργήσει στο Κατάκολο της Πελοποννήσου ένα αξιόλογο Μουσείο αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας. Εκεί έχει κατασκευάσει 300 λειτουργικά ομοιώματα από εφευρέσεις των αρχαίων Ελλήνων. Στον παρακάτω σύνδεσμο μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του όπου υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για τα εκθέματα του μουσείου.
Μερικά εκθέματα φαίνονται στις παρακάτω εικόνες:
Επίσκεψη στην περιοδεύουσα έκθεση του μουσείου στα Ν. Μουδανιά.
Στις 30 Μαρτίου 2013 είχαμε την μεγάλη τιμή και χαρά να φιλοξενήσουμε στα Ν. Μουδανιά εκθέματα από το Μουσείο Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας του κ Κοτσανά. Η έκθεση ήρθε στον τόπο μας με πρωτοβουλία του Συλλόγου Γυναικών "Απάμεια¨ και πραγματοποιήθηκε στους εσωτερικούς χώρους του ανοικτού θεάτρου Ν. Μουδανιών υπό την αιγίδα του Δήμου Νέας Προποντίδας. Στην ιστοσελίδα του μουσείου υπάρχει υλικό από την έκθεση αυτή στα Ν. Μουδανιά : Η ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΑ Ν. ΜΟΥΔΑΝΙΑ.
Οι μαθητές της α και β γυμνασίου ξεναγήθηκαν στους χώρους της έκθεσης και ενημερώθηκαν με τη βοήθεια ξεναγού για την σημασία και τη λειτουργικότητα κάθε κατασκευής. Θαύμασαν την τεχνογνωσία των Αρχαίων Ελλήνων και ήρθαν σε επαφή με την πρακτική εφαρμογή των μαθηματικών στην ανάπτυξη της τεχνολογίας. Ήταν πράγματι μια πολλή καλή εμπειρία.
3. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ :"ΤΑΞΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ" ΤΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.
Στις 8 Νοεμβρίου 2022 επισκεφτήκαμε την έκθεση : "Ταξίδι στον κόσμο των αρχαίων ελληνικών μαθηματικών" του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού , στο χώρο της ΔΕΘ , με τους μαθητές της γ΄ γυμνασίου και της α΄ λυκείου του σχολείου μας. Συνοδοί καθηγητές εκτός από του λόγου μου , η διευθύντρια κ. Τσιοπούλου Μάγδα και η μαθηματικός μας κ. Τσελεκούνη Κυράστα. Ξεναγηθήκαμε σε ένα διαδραστικό και βιωματικό εργαστήρι. Γνωρίσαμε τα προελληνικά - ασυνείδητα μαθηματικά των αρχαίων Αιγυπτίων και Σουμερίων μέχρι τα πρώιμα και ώριμα μαθηματικά των αρχαίων Ελλήνων. Ζωντάνεψαν μπροστά μας ο Θαλής με την μέτρηση της πυραμίδας του Χέοπα και τις αποδείξεις του , Ο Πυθαγόρας με το θεώρημα του και τους αριθμούς του , ο Πλάτωνας με τα πλατωνικά στερεά του , ο Απολλώνιος με τις κωνικές τομές του και ο Αρχιμήδης με τις ευφυείς εφευρέσεις του. Αξιόλογη , διδακτική και απολαυστική εμπειρία.
4. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΟ ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Στις 29 Μαρτίου 2023 οι μαθητές της Α΄ και Β΄ γυμνασίου του σχολείου μας είχαν την ευκαιρία να ξεναγηθούν σε μια εξαίρετη έκθεση τεχνολογίας στο Πλανητάριο Θεσσαλονίκης. Η έκθεση περιλάμβανε τρεις χώρους. Στον πρώτο περιείχε εκθέματα της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας όπως τον μηχανισμό των Αντικυθήρων , την ατμομηχανή του Ήρωνα ,τον κοχλία του Αρχιμήδη κ.α. Στον δεύτερο χώρο προσομοιώσεις πειραμάτων φυσικής και σύγχρονης τεχνολογίας και στον τρίτο χώρο πλούσια συλλογή από αυτοκίνητα αντίκες.
